استاد خدایی لطفاً مختصری درباره خودتان و اینکه چطور به موسیقی آشیقی علاقه‌مند شدید و چه مسیری را برای یادگیری این هنر طی کردید صحبت بفرمایید.

-از همان دوران کودکی، یعنی از سن هشت یا نه سالگی، زمانی که خود را شناختم، در خانه پدری با ساز و قاوال آشنا بودم. به تمامی آلات موسیقی، “ساز” اطلاق می‌شود، اما سازی که آشیق‌ها می‌نوازند، “قوپوز” نام دارد. از آنجا که قوپوز و قاوال را در خانه دیده بودم، در ابتدا نواختن قاوال را آغاز کردم و در سن سیزده، چهارده سالگی آن را به صورت حرفه‌ای می‌نواختم. پدرم آشیق بود و من هنر آشیقی را در کنار ایشان شناختم. البته، علاوه بر پدر، از محضر چندین استاد نیز بهره بردم.

در زمان ما، برخلاف امروز، کلاس‌های مشخصی برای آموزش قوپوز یا آشیقی وجود نداشت. آشیق می‌بایست داستان‌های متعددی را می‌آموخت و من نیز این داستان‌ها را از آشیق‌های گوناگونی فرا گرفتم. همچنین، نحوه کوک کردن ساز قوپوز و چندین هاوا را از مرحوم استاد آشیق عوض حیدری آموختم. در آن دوران، از میان آشیق‌های فراوان، تنها تعداد کمی توانایی نواختن ساز را داشتند. استاد عوض حیدری با ساز و کوک‌های آن به خوبی آشنا بود و به زیبایی ساز می‌نواخت. البته، ایشان مستقیماً به من آموزش نمی‌دادند، بلکه با مشاهده کار ایشان یاد گرفتم.

آیا ممکن است درباره سوابق هنری خود در زمینه آهنگسازی و یا اجرا و ... توضیح بدهید؟

-علاوه بر اجرای معمول آشیقی و یادگیری داستان‌های متعدد، بنده داستان کوراوغلی را به مدت یک سال به صورت مستقیم در برنامه “کندیمیز” رادیو زنجان، در قالب قطعات پنج دقیقه‌ای اجرا کردم. در این راستا، یک یا دو مورد از آهنگ‌ها را خودم آهنگسازی کردم و چند آهنگ نیز با حال و هوای خودم به داستان کوراوغلی افزودم که با هاواهای رایج آذربایجان تفاوت داشت.

همچنین، برای برنامه “کندیمیز” که هر سه ماه یک بار تغییر می‌کرد، یک تیتراژ سه، چهار دقیقه‌ای متناسب با حال و هوای برنامه تهیه می‌کردیم که شعر و آهنگ آن هر دو از بنده بود. این تیتراژ را هر سه ماه یک بار به عنوان تیتراژ برنامه “کندیمیز” ارائه می‌کردیم.

علاوه بر این‌ها، تا به امروز حدود ۴۴ یا ۴۵ قطعه موسیقی شامل شعر و آهنگ، برای صدا و سیمای زنجان و تهران و همچنین جشنواره‌های مختلف ساخته‌ام و به ایران، زنجان و دوستداران موسیقی تقدیم کرده‌ام. این آثار، هدیه‌ای کوچک از طرف بنده به وطن عزیزمان است.

آیا در هنر آشیقی بداهه هم وجود دارد؟

-بله، بداهه‌نوازی در آشیقی وجود دارد، اما اجرای آن کمتر رایج است و به ندرت پیش می‌آید. به طور کلی، تنها آشیق‌های حرفه‌ای توانایی بداهه‌نوازی را دارند.

در حال حاضر استقبال جوانان از موسیقی آشیقی در زنجان چگونه است؟

-استقبال از موسیقی آشیقی خوب است. خوشبختانه در حال حاضر کلاس‌های قوپوز برگزار می‌شود و افراد زیادی استقبال می‌کنند و به یادگیری آن مشغولند. حدود ۳۰ سال پیش، تنها درصد کمی از مردم با هاواها و آهنگ‌های آشیق‌ها آشنا بودند و اطلاعات دقیقی نداشتند. برای مثال، فقط می‌گفتند “یک هاوا بخوان” یا “غزل اجرا کن”… اما امروزه، جوانان تمام هاواها را یاد گرفته‌اند. حالا وقتی از آشیقی درخواست اجرای موسیقی می‌کنند، نام آهنگ را می‌برند؛ مثلاً می‌گویند “جلیلی بخوان”، “گویجه گولو" را اجرا کن یا “دیوانی مجلس" بنواز. این نشان می‌دهد که جوانان امروزی این اصطلاحات و آهنگ‌ها را یاد گرفته‌اند، و این باعث امیدواری است. من از این بابت بسیار خوشحالم که وقتی ما آشیق‌ها برنامه اجرا می‌کنیم، جوانان می‌دانند کدام آهنگ را می‌نوازیم. این خیلی اتفاق خوبی است.

به نظر شما چالش‌های اصلی پیش روی موسیقی آشیقی در دنیای امروز چیست؟

-در حال حاضر ارکسترهای آذری تقریباً به مرحله‌ای رسیده‌اند که می‌توانند با موسیقی آشیقی ترکیب شوند. به این معنی که در آینده، اگر آشیق‌ها کمی بیشتر تلاش کنند، می‌توان انتظار داشت که ارکسترها و آشیق‌ها با همکاری هم، آثار بسیار خوبی تولید کنند و مردم از شنیدن موسیقی باکیفیت لذت ببرند. خوشبختانه، آشیق‌های ما در این زمینه تلاش زیادی می‌کنند.

علاوه بر این، در حوزه فرهنگ و هنر نیز با مسائلی روبرو هستیم که اخیراً برخی از آن‌ها در حال حل شدن هستند. البته هنوز مواردی وجود دارند که حل نشده‌اند و در دست بررسی هستند. امیدواریم که این مسائل نیز در آینده نزدیک برطرف شوند.