در دوره قاجار، به‌ویژه در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری، نیاز به ساماندهی، شناخت دقیق‌تر شهرها و امور عمرانی، به رسمیت شناختن مالکیت‌ها، و برنامه‌ریزی نظامی و اداری، باعث شد که تهیه نقشه‌هایدقیق از مراکز مهم شهری اهمیت یابد. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های این جریان، نقشه دارا لسلطنه تبریز است که در سال ۱۲۹۷ هجری قمری (۱۸۸۰ میلادی) توسط محمدرضا مهندسی و سرهنگ قراجه‌داغی طراحی شد. این نقشه، نه تنها یکی از دقیق‌ترین ترسیمات شهری عصر خود در ایران به‌شمار می‌آید، بلکه از حیث تفکیک محلات، نوع کاربری اماکن، و حتی شیوه ترسیم، دارای ارزش‌های علمی، اجتماعی، تاریخی و جغرافیایی فراوان است. طراحان و هدف نقشه: • محمدرضا مهندسی از مهندسان برجسته عصر قاجار و دانش‌آموخته شیوه‌های جدید نقشه‌برداری بود. • سرهنگ قراجه‌داغی نیز از نظامیان کاردان آن دوره بود که در کنار توان نظامی، با فنون مهندسی آشنایی داشت. هدف اصلی از تهیه این نقشه، فراهم‌کردن تصویری جامع برای امور نظامی، عمرانی، ثبت املاک، و کنترل اجتماعی و سیاسی بر شهر تبریز بود؛ شهری که در آن زمان به‌عنوان دارالسلطنه (اقامتگاه ولیعهد و مرکز سیاسی آذربایجان) اهمیت بالایی داشت. ساختار و دقت علمی نقشه:

این نقشه به‌صورت دستی و با رعایت اصول دقیق نقشه‌برداری آن عصر تهیه شده است. از جمله ویژگی‌های برجسته آن: • مقیاس‌بندی دقیق با در نظر گرفتن فاصله، مقیاس تقریبی، و تناسبات جغرافیایی. • تفکیک نوع کاربری‌ها: نقشه نه‌تنها محلات و خانه‌ها را مشخص کرده، بلکه کاربری‌های مختلف مثل حمام، مسجد، کارخانه، سربازخانه و … را جداگانه و با علائم گرافیکی خاص ثبت کرده است. • حضور عوارض طبیعی و عناصر شهری نظیر رودخانه‌ها، باغات، سیلاب‌ها، کوچه‌باغ‌ها، و میدان‌ها. • مرزبندی محلات و بافت شهری به‌گونه‌ای که هویت مستقل هر محله با ویژگی‌های خاص خود حفظ شده است. • توجه به عناصر نظامی و سیاسی: مانند توپخانه، جبه‌خانه، حرم‌خانه و قراولخانه‌ها که جنبه امنیتی شهر را نشان می‌دهند.

تقسیم‌بندی محلات تبریز در نقشه:

در این نقشه، ۲۰ محله اصلی به‌صورت واضح مشخص شده‌اند که برخی از آن‌ها نام‌های محلی و ترکی خود را نیز حفظ کرده‌اند. این محلات، ستون فقرات اجتماعی و تاریخی شهر تبریز در قرن سیزدهم هجری را شکل می‌دهند: ۱. سرخاب ۲. دوه‌چی (شتربان) ۳. چهارمنار (دؤرد قبیرلر) ۴. نوبر ۵. باغ‌مئشه ۶. ویجویه (ورجی‌باشی) ۷. مهاد مهین (میار میار) ۸. خیابان (خیاوان) ۹. امیرخیز (امیره‌قیز) ۱۰. چوست‌دوزان (سوسوزلار) ۱۱. سنجران ۱۲. دروازه گجیل ۱۳. قره‌آغاج ۱۴. عمو زین‌الدین (امیر زین الدین) ۱۵. حکم‌آباد ۱۶. کوچه‌باغ‌ها ۱۷. آخونی ۱۸. خطیب ۱۹. چهار بخش ۲۰. بیلانکوه (بئیلانکی) آمار کلی اماکن و کاربری‌ها در نقشه:

یکی از ویژگی‌های ممتاز این نقشه، ارائه آمار و تنوع کاربری اماکن است که دیدی همه‌جانبه از ساختار شهری تبریز ( نوع کاربری تعداد ) در آن دوره به‌دست می‌دهد: . باغ و مزرعه ۳۲۵ نشان‌دهنده اقتصاد کشاورزی شهری و روستاشهری بودن بافت تبریز . مسجد ۱۸۷ بیانگر مرکزیت دین و اجتماع در ساختار محلات .خانه ۹۴ اشاره به خانه‌های مهم یا قابل تشخیص در سطح شهر . حمام ۵۷ اهمیت بهداشت عمومی در فرهنگ شهری . کاروانسرا ۵۰ تبریز به‌عنوان مرکز بازرگانی و مسیر جاده ابریشم . قبرستان ۴۶ همراه با مقابر و بقعه‌های تاریخی . بازارچه ۱۰ تمرکز اقتصادی محله‌محور . قراولخانه ۱۲ نظم و کنترل امنیتی شهر . آسیاب ۱۳ اهمیت اقتصاد آبی و کشاورزی . یخچال ۱۲ نظام پیشرفته ذخیره‌سازی مواد غذایی . میدان ۱۰ فضاهای عمومی و تجمعات اجتماعی . سایر (پل، دروازه، مدرسه، رودخانه، توپخانه، تکیه…) حدود ۵۰ مورد تنوع ساختار شهری اهمیت فرهنگی و تاریخی نقشه: این نقشه علاوه بر ارزشدفنی و مهندسی، به‌عنوان یک سند شهری - فرهنگی بی‌بدیل محسوب می‌شود. از طریق آن می‌توان: • سیر تحول شهری تبریز در قرن‌های بعدی را تحلیل کرد. • هویت محلات تاریخی را بازیابی و از تخریب یا فراموشی آن‌ها جلوگیری کرد. • پژوهش‌های اجتماعی و مردم‌شناسی را بر اساس ساختار فضایی محلات انجام داد. • بازسازی شهری و توسعه پایدار را با نگاه به ریشه‌ها و الگوهای بومی سامان داد. نتیجه‌گیری:

نقشه دارالسلطنه تبریز در سال ۱۲۹۷ هجری قمری، فراتر از یک تصویر ساده از یک شهر تاریخی است. این نقشه، درواقع سندی زنده از حیات شهری، ساختار اجتماعی، نظام اقتصادی و فرهنگی تبریز در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران است. کار علمی، دقیق و هدفمند طراحان آن، یعنی محمدرضا مهندسی و سرهنگ قراجه‌داغی، باعث شده تا این نقشه هنوز هم پس از گذشت بیش از یک قرن، از منابع مرجع در مطالعات تاریخی، شهری و هویتی آذربایجان باشد.

محله اول سرخاب در زمان قاجار:

خانه امامقلی میرزا، خانه میرزا عبدالرحیم خان میرزا آقاسی، خانه محمدخان مهند،خانه مرتضی میرزا، خانه محمدباقر میرزا، خانه حسین قلی میرزاف خانه حاجی جبار توپچی، بقعه جناب سید حمزه، بازارچه سید حمزه، قراولخانه، خانه میرزا هاشم خان، خانه مهدی خان فراش باشی، کاروانسرای فراش باشی، کاروانسرای مشیرالدوله، کاروانسرای مهدی خان فراش باشی،بازارچه سیرخاب، خانه میرزا ابوالحسن حکیم باشی، خانه محمد اسماعیل خان صندوق‌دار سرکاری، قراوالخانه، پل میرزا رضی، خانه نظام العلما، خانه میرزا رضی وزیر وظایف، خانه حاجی میرزا صادق خان رئیس، خانه حاجی میرزا شفیع آقای مجتهد، خانه میرزا عبدالرحیم ، خان ساعدالملک، خانه میرزا ابوالقاسم مستوفی، خانه میرزا جلیل چاپار باشی، کاروانسرای مرتضی قلی، کاروانسرای میرزا تقی آجودان باشی، کاروانسرای حاجی سید حسینخانه میرزا رفیع مستوفی، یخچال میرزا رضی، حمام نصرالله خان، حمام کلانتر، مسجد آقا میر، قبرستان سید حمزه، حمام میرزا احمد، باغ کلانتر، حمام سید حمزه، مقبره قائم مقام، بقعه عزیزخان سردار، مسجد حسینیه ،حمام شاهزاده، مسجد سردار، مسجد میرزا رستم، مسجد میرآقا، مسجد حاجی فضلعلی، قورت میدانی، بازارچه حاج علی، بازارچه اسد بیگ، حمام اسد بیگ، مسجد آقالار، قبرهای اجدادی حاجی میرزا شفیع آقای مجتهد، قبرستان چندین مورد بی نام ، باغ صفا، باغ حاجی میرزا علی-سیلاب ملازینال-حمام حاجی رحیم-خانه مهدی قلی خان پسیان-خانه میرزا حسن زرگر باشی محله دوم دوه‌چی (شتربان) در زمان قاجار:

آب‌انبار مشیرالتجار-بازارچهٔ دوه‌چی-پل ملامحمد دایی-حمام وزیر-خانهٔ حاج سید یزدانی-خانهٔ حاج علی‌اکبر شله چی-خانهٔ حاج کریم-خانهٔ حاج مطلب‌خان-خانهٔ قدیم حجت‌الاسلام-خانهٔ میرابوالفضل-خانهٔ میرزا اسحاق‌خان-کاروانسرای آقاآجچی-کاروانسرای حاج حسین-کاروانسرای حاج خلیل-کاروانسرای حاج محمدجعفر-کاروانسرای حاج میرزا محمدامین-کاروانسرای حسن-کاروانسرای کربلایی الله‌وردی-کاروانسرای مشهدی جعفر-کاروانسرای مشهدی محمد-کاروانسرای ملامحمد دایی-کاروانسرای میرزا ابراهیم-کاروانسرای میرزا رضا صابون‌پز-گورستان دوه چی-مدرسهٔ میرزا مهدی-مسجد دباغ‌خانه-میدان صاحب‌الامر-سامان میدانی-یخچال خرابه-میدان صاحب آباد-کاخ هشت بهشت (باغ صاحب آباد)-مسجد حسن پاشا -کوی اسلامیه (داش دربندی)

محله سوم چهار منار(دؤرد قبیرلر) در زمان قاجار:

پل بارماقلیق-دربند میرزا علی اکبر قونسول- دربند میرزا عباس کدخدا -خانه علی آقا تحویلدار سرکاری-خانه میرزا محمد بیوتات-دربند حاج میرزا عبدالنبی خوش نویس-خانه آغا اسماعیل خویی-پل حاج محمد امین-مدرسه حاجی صفرعلی-کاروانسرای حاجی میرمحمد حسین ناظم التجار-بازار مسگران-کاروانسرای مسگران-حمام حاجی نصیر-یخچال صادقیه-مدرسه صادقیه-کاروانسرای شاهزاده-کاروانسرای میرزا شفیع-تیمچه شاهزاده-کاروانسرای میرزا جلیل-کاروانسرای درعباس-کاروانسرای کئچه‌چی-حمام خان-تیمچه ملک التجار-دلاله زن بازار-دباغ خانه-بؤرکچو بازار-کاروانسرای خان-کاروانسرای ایکی قاپیلی-کاروانسرای حاج سید حسین-کاروانسرای خرازی ها-کاروانسرای حاج سید حسین-مسجد داروغه نشین-تیمچه حاج صفرعلی-تیمچه حاجی تقی گنجه ای-تیمچه اول حاجی شیخ-تیمچه دوم حاجی شیخ - تیمچه سوم حاجی شیخ-کاروانسرای تخمه فروشان-سراچه بازار-کاروانسرای حاجی میرزا علی اصغر شیخ الاسلام-کاروانسرای آقا میر اسماعیل-کاروانسرای حاجی سید حسین-کاروانسرای حاجی میر ابوالحسن-تیمچه حاجی میر ابوالحسن-حمام مجتهد-مسجد حاج میرزا موسی آغا-دالان حاجی شیخ-تیمچه حاجی شیخ-حمام میرزا محمودخان تفنگ دار سرکاری-کاروانسرای کمانچه-کاروانسرای فتحعلی بیگ-بازار حاجی شیخ مشهور به قیزبستی بازار-کاروانسرای گرجی ها-کاروانسرای حاجی شیخ کاظم-راسته بازار جدید-کاروانسرای میرزا مهدی قاضی-راسته بازار کهنه-بازار ظرف فروشها-حمام ناظم التجار-حمام بیگلر بیگی-خانه محمدرضا خان بیگلر بیگی-قراوالخانه -قراوالخانه-حمام حاجی موسی خان-مدرسه خواجه علی اصغر-مسجد ناظم التجار-مسجد زینب خاتون-مسجد حاجی رستم بیگلربیگی-مسجد عباس قلیخان -بالا مسجد-خانه حاجی میرزا جوادخرابه است مشهور بچشمه سردار-مسجد و مدرسه صادقیه-امامزاده چهارقرآن -امامزاده جمال الدین

محله چهارم نوبر(نوبار) در زمان قاجار:

پل قاری- دروازه باغمئشه-کاروانسرای مهدی‌خان فراش باشی-کاروانسرای حاجی صدرالدوله-کاروانسرای حاجی حسین-خانه حاجی سیدباقر یزدی-خانه میرزانصرالله شکرنویس-پل ششگلان کاروا نسرای میرزا نصرالله-بازار مسگران که صاحب دیوان بناکرده-بازارچه ساعدالملک-کارونسرای حاجی شیخ جعفر-چاپارخانه-کاروانسرای حاجی محمدقلی قاراباغی-ایضا کاروانسرای حاجی محمدقلی قاراباغی-کاروانسرای حاجی میرجعفر-کاروانسرای خلیل بیگ-کاروانسرای حاجی شیخ جعفر-بازارچه خیابان-کاروانسرای میرزا اسماعیل-دروازه خیابان-خانه حاجی شیخ جعفر-خانه محمد آقا سرتیپ-بازارچه فراش باشی مشهور به نقارخانه-خانه میرزا عظیم مستوفی-خانه حاجی میرزا یوسف آقا-قراولخانه-خانه میرزا محسن قاضی-حمام قاضی-مقبره و مسجد میرزا مهدی قاضی -تیمچه امیر-بازار امیر-بازار پنبه فروشها-بازار قایم مقام-تیمچه امیر مشهور به تیمچه عبافروشها-میدان چوب فروشها-کاروانسرای مراغه ای ها-کارونسرای حاجی ابوالقاسم-میدان هفت کچل(یئددی کئچل)-مسجد میرزا ابراهیم-خانه ابراهیم‌خان قاجار-حمام وزیر-باغ حاجی ابوالقاسم چینی فروش-مسجد آغا میرفتاح-خانه آغا میرصادق-خانه آغا میرفتاح-خانه مخروبه محمدعلیخان سرتپب-حمام حاجی اسمعیل-مسجد حاج علی نقی-مسجد حاجی جبار-زمین مخروبه باغ حاجی-باغ بؤیوک خان-حمام حاجی اسمعیل-مسجد حاجی غفار-مسجد حاجی احمد-خانه بهمن میرزا-حمام بهمن میرزا-قبرستان-کوچه صدر-مسجد حاجی رضا-حمام حاجی محمد صالح-مسجد کدخدا باشی-باغ میرزا تقی صدر-باغ میرزا جواد صدر-کوچه میرزا احمد-خانه حاج مهدی دایی-خانه حاجی جعفر-خانه قلیخان سرتیب خارجه-دروازه نوبر-قبرستان نوبر-دربند دایی باجی-کوچه قنبرعلی خان-باغچه حاجی محمدصادق-مسجد جهانشاه-قبرستان-حمام مات قالاسان-کوچه حاج محمد قلی قاراباغی-کوچه صاحب جمع-خانه صاحب جمع-مسجد شیخ الاسلام-حمام میرزا نصرالله-منزل رضاخان مهندس-خانه میرزا عطار شیخ الاسلام-کوچه غلامان-کالسکه خانه مبارکه-میدان قیصریه-حمام سربازخانه-سربازخانه و میدان مشق-کالسکه خانه مبارکه-حمام حاجی صدرالدوله-حرمخانه-باغ حرمخانه-حیاط توپخانه مبارکه-جبه خانه-قراولخانه-کوچه میرزا آقاسی خان-دربند محمدقلی-کوچه حاجی میرزا محسن قاضی-مسجد شاهزاده-حمام نقاره خانه-مسجد حاجی فتحعلی-کوچه میناساز-مسجد میناساز-حمام کدخدا باشی-یخچال-قبرستان له‌له بیگ-کاروانسرای ساعدالملک-حمام داداش-قبرستان قره کوللوک-میدان قره کوللوک-بازارچه شیشه گرها-طویله فخرالاطبا-خانه فخرالاطبا-خانه میرزا علی امیرخان

محله پنجم باغمیشه(باغمئشه) در زمان قاجار:

باغ حاجی حسین-باغ میرزا موسی-باغ کربلایی شاه محمد-باغ کربلایی احمد-باغ حاجی رحیم-باغ کربلایی آغا-باغ شاهزاده-باغ مشهدی کریم-گیلاسلی باغ-قبرستان-مسجد حاج کرم علی-آسیاب عبدالصمد خان(عبدالصمدخان دییرمانی)-دییرمان-مسجد-مسجد حاجی محمد حسین-باغ حاجی محمد حسین-آسیاب کربلایی صادق(کربلایی صادق دییرمانی)-خانه کلانتر-حمام کلانتر-کوچه بایرام علی-مسجد کلانتر-باغ کربلایی بدل-باغ حاجی رضا بیگ-باغ حاج عبدالصمدخان-مسجد ملا مهدی-مسجد کربلایی علی-پل بیلانکی-دیزج کوچه-کوچه حاج حسن-قبرستان -باغ حاجی حسن-باغ آغا میرهاشم-باغ میرحسن-باغ حاجی میرزا احمد-مزرعه مشهدی علی-یخچال کلانتر-آسیاب کلانتر-مسجد مشهدی علی-باغ خان-باغ آغا هاشم-دربند آغا هاشم-حمام باقر بیگ-کاروانسرای باقر بیگ-مسجد پل سنگی-بازارچه پل سنگی-باغ حاجی مرتضی -مسجد میرآغا-باغ حاجی میرزا صادق-طویله میرزا نصرالله-مسجد آقا میر محمود-مسجد آقا میر محمود-حمام سردار-خانه مرحوم عزیزخان سردار-قبرستان-حمام حاجی موسی خان-کاروانسرای آقا یوسف-مسجد-خانه حاجی میرزا علی وکیل-کاروانسرای منشی باشی-کاروانسرای آقا محمد جعفر-قراولخانه -کاروانسرای حاجی علی-خانه میرزا غلامعلی ناظم لشکر-یخچال حاجی میر... خان-کاروانسرای حاجی میرزا عبدالرحیم-خانه روح الله میرزا ... باشی-کاروانسرای کربلایی سلمان-شکلی مسجدی-کاروانسرای وقف مسجد-خانه شعاع الدوله-خانه جعفر قلی خان امیر تومان-کوچه امین لشکر-خانه های امین لشکر-خانه های امین الوزرا-اصطبل میرآخور-خانه اسحق میرزا-اصطبل میر آخور-خانه میرزا رضا قلی-خانه عبدی خان ...-مسجد حاجی رحیم -سیلاب قوشخانه-باغ قوشخانه-خانه میرزا عبدالله ...-خانه میرزا مهدی مشرف بصندوقخانه مبارکه-قبرستان-خانه صیادالدوله -خانه داراب میرزا-خانه احمد میرزا-تکیه سلطان-مسجد حاجی حسین-باغ حاجی کریم-مسجد ...-کوچه حاجی همت -قلعه رشیدیه-دربند خواجه ائیها-ششگلان

محله ششم ویجویه (ورجی باشی)در زمان قاجار:

میدان ویجویه-قراوالخانه-خانه حاجی محمدحسین-کاروانسرای حاجی سیدحسین اصفهانی-بازارچه دروازه ویجویه-دربند صابونچی‌ها-بازارچه آقا میرزا-مسجد حاجی رسول-مسجد-مسجد حاجی ملاغفور-کوچه حاجی ملاغفور-حمام حاجی باقر-خانه آقا میرزا هاشم-مسجد ویجویه-حمام سید-دروازه ویجویه-یخچال میرزا مهدی-مسجد حاجی محمدحسین-مسجد آقا میر اسماعیل-خانه حاجی میرزاابراهیم خلیل-کاروانسرای حاجی علی اکبر-کاروانسرای حاجی ملا علی-بازارچه حاجی سید مرتضی-مسجد-مسجد ویجویه-حمام ملا غفور-مسجد حاجی کاظم-مسجد حاجی رضا-مسجد

ملا باقر-خانه آقامیرزا محمدعلی خوش نویس-مسجد قره داش-مسجد ویجویه-امامزاده سیاه پوش-مسجد پیر-کاروانسرای حاجی کاظم نایب-مسجد کربلایی احمد-مسجد حاجی اللهیار -خانه حاجی اللهیار-باغ کربلایی احمد-باغ مشهدی محمدعلی-باغ حاجی مستجاب-باغ حاجی خدادای-باغ حاجی غفار-باغ حاجی کاظم-باغچه حاجی ابراهیم-باغ حاجی رضا-باغ حاجی ملا غفار-باغ آقا محمود-باغ حاجی محمد صادق-باغ حاجی جعفر-مزرعه آغا محمود-باغچه آغا محمود-باغ حاجی نصیر

محله هفتم میار میار(مهاد مهین) در زمان قاجار:

دروازه قالا قاپیسی(دروازه مهاد مهین)-اهراب-لیلی آباد(لیل آوا)-طویله پیشخدمت باشی-کالسکه خانه انگلیسیها-خانه افندی-خانه ... اوغلی-خانه مسیو قصابه-خانه پاپازیان عکاس-خانهانگلیسیهای پروتستانی-باغات حاجی جعفری-باغ حاجی میرزا علی اکبر اهرابی-باغ-باغ کربلائی آغابالا-باغ آقا سیدهاشم-باغ حاجی فرج زعفرانچی-زمین خرابه-مسجد-زمین بایر 2 مورد-خرابه-باغ ملک قاسم میرزا-خانه ملک قاسم میرزا-خرابه اسکندرخان سردار-مسجد لیلی آباد-مسجد سید-دربند ملا حسینقلی-قبرستان-مسجد سفید-قبرستان صادق آباد-مسجد 3 مورد همان حوالی قبرستان-حمام-مسجد-قبرستان-کوچه لکلر-مسجد لکلر-کوچه درویش ها-خرابه کربلائی اسماعیل-باغ مشهدی عبدالله تخمه فروش-کوچه مایانلوها-حمام لیلی آباد-مسجد مشهدی ایمان-کوچه سیدها-کوچه ...-قبرستان آغا علی-خانه محمدعلی خان تربیت-دربند مشهدی محمد جعفر-دربند حاجی محمد باقر-دربند کربلائی کاظم-مسجد ... بیگ-مسجد لیلی آباد-مسجد قانلی-کوچه مستشار-خانه مستشار-حیاط نجارخانه-کوره آهک پزی-حمام مستشار-مسجد سفید-یخچال مستشار-خانه حاجی میرزا علی اکبر اهرابی-مسجد دندیل-دربند نجف بیگ نایب-دربند حاجی نوری-طویل حاجی وزیر-خانه حاجی وزیر-مسجد دال ذال-خانه حاجی وزیر -خانه شعاع السلطنه-خانه حاجی وزیر-مسجد استاد شاگرد-خانه حاجی رضا نیلچی-کوره های حاجی محمدعلی-مسجد اهراب-قراوالخانه 3 مورد-خانه صدیق الملک-خانه قونسول انگلیس-خانه قونسول فرانسه-خانه قونسول روس-مسجد صمصام-کاروانسرای ابوسنی-کاروانسرای حاج علی اکبر-مسجد حاج علی اکبر

محله هشتم خیابان(خیاوان)در زمان قاجار:

خانه میرزا کاظم وکیل-خانه حاجی محمدحسین قونسول-خانه میرزا علی اشرف خان مستوفی-بازارچه مشهور به دیک باشی-مسجد جامع-مدرسه طالبیه-کوچه آغا سیدعلی حکیم-خانه میرزا مهدی مجتهد-خانه میرزا هاشم خان لشکرنویس-مارالان-باغ کربلایی حاجی محمد میراب-ابراهیم سلطان دییرمانی-حاج ابوالحسن دییرمانی-حاجی میرزا یوسف دییرمانی-حاجی جبار نایب ایده‌لیگی-باغ حاجی جبار نایب-باغ حاجی محمد قاپیچی-باغ حاج ابوالقاسم دلال-باغ کربلایی اسمعیل-باغ حاجی میرزا محمد-باغ مشهدی علی توپچی-باغ کربلایی حسین بابا-باغ کربلایی حسین قراجه-باغ ابراهیم سلطان قورخانه‌چی-باغ میر ابوالفضل-مارالان دییرمانی-مسجد مارالان 2 مورد-ابراهیم سلطان قورخاناچی دییرمانی-باغ چرچی-باغ حاج شیخ جعفر-باغ حاج علی اکبر-باغ مشهدی شیخ علی-باغ کربلایی آقا علی-باغ آقا علی قراجه داغی-باغ میرآقاسی خان-باغ میرزا عبدالرحیم آقا-شیخ آغا یئری مشهور به شور چمن-باغ میرزا علی اصغر-باغ حاجی آقا خطایی-باغ حاجی باقر-باغ قاضی-باغ حاجی تقی گنجه ی-باغ یوز باشی مناف-حاج ابراهیم دییرمانی-باغ دلگشا-باغ حاجی فرج-باغ میرزا علی اصغر شیخ السلام-باغ حاجی رحیم قیلیج ساز-باغ حاجی سید مرتضی-باغ حاجی عبدالرزاق-باغ حاج علی قصاب-باغ حاجی ملا باشی مشهور به باغ کشیشها-قورو چای-باغ حاج علی اکبر عباچی-مسجد کلانتر کوچه-قبرستان آش توکن-مسجد شاطر نوروز-باغ کربلایی احمد-باغ جنت-توت زار حاجی جعفر قراجه داغی-باغچه حاجی معصوم-باغ حاجی صالح-باغ امین التجار-باغ حاجی سیدحسین-باغ قهوه-باغ حاجی رضا دلال -باغ حاجی تقی-باغ حاجی علیرضا-باغ چاپارها-باغ پاشا بیگ-باغ حاج حسین بقال-باغ میرزا رضی وزیر وظایف-باغ حاجی رضا معیر-باغ خطیب-باغ حاجی غفار-باغ مریم ننه-کوچه ارمنی دؤنن-توت زار مشهدی باقر-باغ حاج علی بابا نارچی-باغ حاجی ابوالقاسم جورابچی-باغ حاجی جعفر قراجه داغی-باغ حاجی شیخ جعفر-باغ حاجی اسماعیل قناطی-باغ حاجی میر مرتضی صراف-مسجد قورت میدانی-مسجد خیابان-قیاس -قبرستان قاسم خان -باغ حاجی مراد ترکی-قبرستان-پیر-مسجد چوپور-مسجد همان منطقه 3 مورد-حمام همان منطقه 2 مورد-چوپور میدانی-خانه حاجی میرجعفر بنکدار-خانه میرزا عبدالله خان کدخدا-خانه .... کدخدا-حمام کریمخان نارنجستان-مسجد-کوچه حاجی .....-مسجد 2 مورد-زمین مخروبه میان دو مسجد-مسجد حاجی احمد-کاروانسرای-کاروانسرای حاجی شیخ جعفر-مسجد حاجی کریمخان-یخچال 2 مورد-مسجد ... نور محمد-حمام حاجی شیخ جعفر مشهور...-کوچه قاراباغیها -مسجد قارا باغیها-مسجد میرزا ابراهیم مستوفی-حمام خان-خانه میرزا علی اصغر مستوفی-کوچه قاراباغیها -باغ خان-توت زار میرزا رضا...-مسجد حاجی آدی گؤزل-بالا حمام-قبرستان گوموش قیه-کوچه گوموش قیه-باغ گوموش قیه-باغ ایده لی- بقعه شاه حسین ولی-یخچال-قبرستان-داش کؤرپو-میدان چایی-کوچه تپه‌لی باغ

محله نهم امیره قیز(امیرخیز) در زمان قاجار:

کاروانسرای حاجی ملاباشی-کاروانسرای ملامحمد دایی-بازارچه دروازه اسلامبول-کاروانسرای حکیم قوبولی-پل دروازه اسلامبول-کاروانسرای مشهدی رضا-کاروانسرای حاجی مناف 2 مورد-کاروانسرای حاجی ابراهیم-کاروانسرای سید-مسجد امیره قیز-کول یخچال-یخچال میرزا ابراهیم-کاروانسرای حاجی مطلب-کوچه ایریلر-باغ حاج کریم نیلچی-مسجد-مسجد حاجی کاظم-بالا قبرستان-دربند حاجی لطف الله نایب-دربند یوزباشی عابدین-کوچه حاج الله وئردی خان-دربند حاجی محمد حسین-مسجد کاشیها-دربند لک ها-کوچه صابینچی لار-حمام حاجی مطلب-مسجد سلاق خانه-کوچه سلاق خانه-مسجد چول-کوچه شالچی‌لار-حمام شالچی‌لار-دربند حاج امامعلی-دربند رستم بیگ-دربند حاجی هاشم-مسجد حاجی هاشم-خانه حاجی هاشم-باغ حاج محمد-کوچه چهارراه-مسجد چهارراه-باغ کربلایی سلمان-باغ مشهدی علی نقی صراف-باغ حاجی حسین علاف-قبرستان-مسجد حاجی نوروز-مسجد-حمام

محله دهم چوست دوزلار، چوسدوزان، سوسوزلار در زمان قاجار:

مسجد حاجی رسول-کاروانسرای میرزا احمد-مسجد چوست دوزلار-حمام حاجی کاظم-قبرستان-باغ حاجی رسول-باغ حاجی رحیم-باغ سید-باغ حاجی رسول پسر حاجی ابوالحسن-مسجد میرزا تقی پیشخدمت-خانه میرزا تقی پیشخدمت-باغ حاجی میرزا علی اصغر-باغ میرزا علی منجم باشی-خانه میرزا علی منجم باشی-حمام میرزا علی منجم باشی-سبزی کاری حاجی محمد-مسجد چوست دوزلار-میرزا علی منجم باشی دییرمانی-باغ میرزا علی حکیم-باغ حاجی محمد-باغ کربلایی علی عرب -قبرستان

محله یازدهم سنجران در زمان قاجار:

پل حجه الاسلام-میدان حاجی باقر-مسجد حاجی باقر-خانه حاجی حسن-بازارچه آقامیرزا محمد-کاروانسرای حاجی حسینعلی-کوچه قره چیها-دربند ملا مختار-کاروانسرای حاجی محمد-کاروانسرای حاج میرزا عبدالعلی-مسجد حاج علی اصغر-کاروانسرای آغا میرزا محمد

محله دوازدهم (دروازه گجیل)گجیل قاپیسی در زمان قاجار:

دربند حاجی عبدالعلی-حمام دروازه-دروازه گجیل(گجیل قاپیسی)-بازارچه گجیل قاپیسی-بازارچه دروازه-خانه میرحسین آغا-دربند علیخان نسقچی باشی-میدان انگج-خانه میرآقا اسماعیل-کاروانسرای حاجی علی اکبر-خانه حاج علی اکبر-مسجد حاجی غفار-مسجد انگج-مسجد حاجی رضا-مسجد حاجی صادق-قبرستان گجیل-مسجد و مقبره حاجی ...-مسجد-قراوالخانه محله سیزدهم قارا آغاج در زمان قاجار:

مسجد-کوچه ... باشی-مسجد حاجی صادق-دربند ملاعلی-دربند حاجی حسن شالفروش-بازارچه آغا محمود-دربند میرفتاح-حمام بالا آغا-مسجد-زراعت-خانه خان...

محله چهاردهم عموزین‌الدین(امیر زین الدین) در زمان قاجار:

باغ میرزا علی اشرف خان حکیم-باغ آقاجان-باغ حاجی مهرعلی-حصار کربلایی علی دده-باغ حاجی بیگ محمد-باغ حاجی ...-مسجد حاجی رسول-قبرستان-قبرستان عموزین‌الدین-مسجد عموزین‌الدین-حمام حاجی کاظم-باغ کربلایی جعفر

محله پانزدهم حکم آباد(هؤهم آوار) در زمان قاجار:

باغ میرزا علی قاجار-کوچه دیزه -قیرخ آیاق -قبرستان حکم آباد-میدان دیزه-مسجد دیزه-مسجد ملا عبدالعظیم -قارانلیق کوچه -میدانچه حیدری -باغ میرزا علی-حمام حاجی رضا-کوچه حلاجی ها-کوچه قوچ باشی-مسجد اره گیر-حمام میرزا حسین-حمام...-کوچه حاجی بیگ-مسجد پیر-مسجد حاج اللهیار-مسجد جامیش آوا -جامیش آوا-باغ حاجی رحیم-مسجد آغامیر احمد

محله شانزدهم کوچه باغها(کوچه باغ) در زمان قاجار:

کوچه باغ شاوا-کوچه باغ حاجی سهراب بیگ-مسجد فیل کش باشی(فیل گوش)-دربند روشن-مسجد-زمین مخروبه-حمام -مسجد حاجی قائم-مسجد حاجی شفیع-مزرعه حاجی حیدر-کوره آجر پزی-حمام شاوا-مسجد شاوا-باغ باقر بقال-مزرعه حاجی حیدر-باغچه میرزا علی نقی-محل زراعت و حوض آب-باغ حاجی ستار-باغ میرزا اظهر-باغ میر محمد علی-باغ میر مخدوم-باغ حاجی محمد-باغ حاج حسین قاراباغی-باغ حاج اسماعیل-بؤیوک باغ-قوجا باغی-کلی باغی-باغ حاجی رسول-باغ حاجی حیدر-باغ حاج سیدحسین-باغ حاجی قاسم چوخاچی-باغ حسن خیاط-باغ حاجی آغا علی-باغ حاج جبار-باغان خان....-قبرستان شاوا-کوچه فیل کش باشی(فیل گوش)-گؤل باشی-حمام فیل کش یا (فیل گوش)

محله هفدهم آخونی (آخینی) در زمان قاجار:

مسجد آخونی-باغ آغا محمد کریم-باغچه حاجی محمد-باغ حاجی ملا باشی-مزرعه حاجی ملا باشی-کاروانسرای حاجی ملا باشی-باغ حاجی جبار قاراباغی-باغ مشهدی خان بابا-باغ علی آغا -کوره های آجر پزی-قبرستان-باغ حاج اسماعیل-باغ مشهدی کریم-باغ حاجی محمد رضا-باغ میر اسد صراف-باغ آغا جبار-باغچه آغا محمد جبار-باغ کربلایی محمد-باغ حاج حسن بنکدار-باغ علی اصغر-باغ حاجی تقی-باغ حاجی محمد-باغ حاجی اسد-مزرعه حاجی کریم-باغ مشهدی جبار-باغ آغا اسماعیل-باغ حاج اسماعیل شعرباف-باغ مشهدی عبدالرحیم-باغ حاجی جلیل-باغ ملا باقر-باغ آغا محمد ابراهیم-باغ حاجی مطلب-باغ حاجی نصیر-حمام آخونی-مسجد آخونی-باغ حکیم

محله هجدهم خطیب درزمان قاجار:

مسجد خطیب-قهوه خانه-قبرستان-مسجد-باغ حرم-باغ حاج غفار صراف-باغ حاج احمد-باغ حاج خلیل-باغ حاج میر اسد-مزرعه میرزا باقر-باغ حاج محمدحسن صراف-باغ حاج باقر-باغ حاج سلمان-باغ حاج رسول-باغ حاج عباسعلی-باغ آخوند-باغ حاج تقی تهرانچی-باغ حاجی غفار صرا

محله نوزدهم بیلانکوه(بئیلانکی) در زمان قاجار:

قله-آسیاب امام جمعه-آسیابهای حاج میرهاشم آغا-آسیاب حاج محمد حسین-باغ وزیر-باغ خاصه تراش باشی-باغ آغا مهدی طهرانچی-باغ کاسه گر-باغ حاجی علی محمد-باغ حاجی میر کریم-باغ کربلایی محمدحسین-باغ حاج محمد علی توتونچی-باغ آغا عبدالله -باغ حاجی شیخ جعفر-باغ تقی سلطان-باغ میرزا ابراهیم-باغ رضی-باغ آغا عبدالرحیم-باغ محمد جعفر-بالا باغ-باغ حاجی یوسف-باغ حلاجی ها -مسجد بیلانکی-باغ حاجی محمدعلی توپچی-باغ آغا عبدالغفور-باغ محمدجعفر-مزرعه کربلایی محمد-باغ حاج آخوند-مسجد-باغ حاجی رضا -باغ حاجی صادق-مزرعه حاج ملاقاسم-باغ حاج ابوالقاسم-باغ مشهدی غفار-باغ حاجی محمد-آسیاب-قبرستان-باغ شیخ کمال-باغ مسگرها-باغ گنجعلی خان-باغ کربلایی عسگر-مزرعه میرزا آغاسی خان -قارانلیق کوچه محله بیستم چهار بخش معلوم نیست برای کیست یا کدام محله منابع: 1. نقشه دارالسلطنه تبریز، ۱۲۹۷ ق 2. بازخوانی نقشه‌های تاریخی شهر تبریز