توفیق حسین‌زاده در سال ۱۹۴۶ در روستای ساری‌یاغوب (واقع در استان گغارکونیک کنونی ارمنستان) به دنیا آمد. تحصیلات خود را در رشته زبان و ادبیات در دانشگاه تربیت معلم آذربایجان آغاز کرد و سپس در مؤسسه فولکلور آکادمی ملی علوم جمهوری آذربایجان به پژوهش‌های خود در حوزه فرهنگ عامه و زبان‌شناسی ادامه داد.

او در دوران اتحاد شوروی در سمت‌های مختلف فرهنگی و آموزشی در ارمنستان فعالیت داشت؛ اما با آغاز موج اخراج آذربایجانی‌ها از ارمنستان در سال ۱۹۸۸، همراه خانواده‌اش به باکو مهاجرت کرد و فعالیت‌های ادبی و علمی خود را در آنجا ادامه داد.

حسین‌زاده همکاری نزدیکی با روزنامه‌هایی چون آذربایجان نو، ملت و راه راست داشت و در زمینه فولکلور منطقه گویچه، اشعار آشیقی، و تحلیل‌های ادبی ـ عرفانی، مقالات متعددی نوشت. مهم‌ترین وجه متمایز آثار او، پیوند عمیق میان ادبیات عامیانه، تصوف و زبان‌شناسی بود.

در کنار مقاله‌ها و اشعارش، توفیق حسین‌زاده به شجره خانوادگی‌اش نیز توجه ویژه‌ای داشت. او با افتخار خود را از نوادگان مسکین ابدال می‌دانست؛ یکی از ابدالان بزرگ عصر صفوی که نقش مهمی در گسترش عرفان مردمی و اندیشه‌های معنوی ایفا کرده بود. حاصل سال‌ها پژوهش در این زمینه، کتابی با عنوان «اولیای بزرگ صفوی – مسکین ابدال» بود که در سال ۲۰۰۵ منتشر شد. این کتاب نه‌تنها زندگی و آثار این شخصیت را بازمی‌نمایاند، بلکه یکی از نخستین تلاش‌ها برای تفسیر علمی و تاریخی مفهوم «ابدال» در ادبیات آذربایجان به‌شمار می‌آید.

در کتاب دیگری با عنوان «کوچه رؤیا» (Dream Lane)، حسین‌زاده ترکیبی از شعر، داستان و تحقیقات عرفانی خود را گرد آورده است. بخشی از این کتاب به پژوهشی با عنوان «مسکین ابدال – غیب عرانی، پیر تصوف» اختصاص دارد که در آن مفاهیم «مسکین» و «ابدال» در چارچوب عرفان ترکی آذربایجانی تحلیل شده‌اند؛ تحلیلی که نشان می‌دهد این مفاهیم نه تنها اجتماعی یا دینی، بلکه دارای سطوحی از آگاهی الهی و معنوی‌اند.

توفیق حسین‌زاده در سال ۲۰۰۵ پایان‌نامه دکترای خود را با عنوان «زیباشناسی کلام آشیق» به پایان رساند، اما درگذشت ناگهانی‌اش در سال ۲۰۰۶، مانع از دفاع رسمی از آن شد.

آثار، پژوهش‌ها و نگاه معنوی حسین‌زاده، او را به یکی از مهم‌ترین چهره‌های فرهنگی نسل خود در جمهوری آذربایجان تبدیل کرد. نام او، در کنار گویچه، ابدالان صفوی و ادبیات آشیقی، همچنان زنده است و در حافظه‌ فرهنگ آذربایجان باقی خواهد ماند.