فرزندآوری بی‌پشتوانه، تکثیر فقر
در سال‌های اخیر موجی از تبلیغات برای تشویق به فرزندآوری در رسانه‌ها و محافل رسمی به چشم می‌خورد؛ تبلیغاتی که گاه رنگ‌وبوی هشدار به «انقراض نسل» به خود گرفته و گاه با وعده‌هایی مبهم از حمایت‌های آینده همراه است. اما پرسش مهم این است که چه گروه‌هایی در جامعه بیشترین تأثیر را از این تبلیغات می‌پذیرند و چه پیامدهایی در انتظار جامعه خواهد بود؟
بررسی‌های جامعه‌شناختی نشان می‌دهد که اقشار ضعیف اجتماع بیش از سایرین پذیرای این پیام‌ها هستند. دلایل این امر چندگانه است: نخست آنکه در غیاب نظام رفاهی و بیمه‌های اجتماعی کارآمد، خانواده‌های فقیر همچنان به فرزند به‌عنوان نوعی «بیمه طبیعی» می‌نگرند؛ فرزندی که قرار است در آینده تکیه‌گاهی برای والدین سالخورده باشد یا حتی نیروی کاری برای کمک به تأمین معاش خانواده. دوم آنکه در شرایط محدودیت امکانات و فرصت‌ها، داشتن فرزند یکی از معدود راه‌های تجربه‌ی معنا و شادی در زندگی تلقی می‌شود. به این عوامل باید فشارهای فرهنگی و سنتی را نیز افزود؛ جایی که کم‌فرزند بودن نوعی ضعف یا حتی مایه شرمندگی قلمداد می‌شود و فرزندآوری پرشمار فضیلت شمرده می‌شود.
از سوی دیگر، در طبقات ضعیف‌تر جامعه، دسترسی محدود به ابزارهای پیشگیری، آموزش جنسی ناکافی و محدودیت زنان در تصمیم‌گیری باعث می‌شود فرزندآوری بیشتر به «اتفاقی مکرر» شبیه باشد تا انتخابی سنجیده. همه این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا تبلیغات فرزندآوری دقیقاً در همان لایه‌هایی از جامعه بیشترین اثر را بگذارد که توان تأمین نیازهای اولیه و سرمایه‌گذاری کیفی بر روی فرزندان را ندارند.
پیامدهای این وضعیت روشن است: افزایش فقر بین‌نسلی، گسترش نابرابری اجتماعی، کاهش سرمایه انسانی و فشار روزافزون بر منابع عمومی مانند آموزش، بهداشت و مسکن. کودکی که در شرایط نامطلوب به دنیا می‌آید، بیش از هرچیز میراث همان محرومیت‌ها را به دوش خواهد کشید و جامعه با موجی از جمعیت کم‌کیفیت روبه‌رو خواهد شد؛ جمعیتی که نه تنها آینده روشنی ندارد، بلکه خود به بحرانی تازه بدل می‌شود.
فرزندآوری به‌خودی‌خود امری منفی نیست؛ اما زمانی که تبلیغات و سیاست‌ها تنها بر «تعداد» تأکید می‌کنند و «کیفیت زندگی کودکان» در حاشیه قرار می‌گیرد، نتیجه چیزی جز تکرار فقر و تشدید آسیب‌های اجتماعی نخواهد بود. بنابراین اگر قرار است جمعیت افزایش یابد، نخست باید بسترهای لازم برای رفاه، آموزش و امنیت اقتصادی خانواده‌ها فراهم شود. در غیر این صورت، این تبلیغات تنها محرومان جامعه را بیش از پیش در چرخه‌ای فرساینده گرفتار خواهد کرد.
