محسن هشترودی در ۲۲ دی ۱۲۸۶ در شهر هشترود به دنیا آمد؛ در خانواده‌ای اهل علم و سیاست که پدرش از روحانیون هم‌دوره شیخ محمد خیابانی بود. او تحصیلات خود را از تبریز آغاز کرد و سپس در دارالفنون تهران ادامه داد. اما نقطه عطف زندگی علمی‌اش، بورسیه‌ای بود که در سال ۱۳۰۴ او را به فرانسه فرستاد تا در دانشگاه سوربن در رشته ریاضیات تحصیل کند.

هشترودی در سال ۱۳۱۶، زیر نظر الی کارتان، دکترای ریاضی‌اش را در حوزه هندسه دیفرانسیل دریافت کرد و پس از بازگشت به ایران، در دانشگاه‌های معتبر کشور از جمله دانشگاه تهران و تبریز به تدریس و مدیریت علمی پرداخت. پژوهش‌های او در ریاضیات، به‌ویژه «الْتِصاق هشترودی» (Hachtroudi Connection)، هنوز هم در متون علمی معتبر است.

اما آنچه هشترودی را از یک دانشمند صرف فراتر می‌برد، شخصیت چندبُعدی و رویکرد فرهنگی‌اش بود. او به شعر، فلسفه و موسیقی عشق می‌ورزید و توانایی فوق‌العاده‌ای در ساده‌سازی مفاهیم پیچیده علمی داشت. نوشته‌ها و سخنرانی‌هایش برای عموم مردم قابل درک بود و همین باعث شد به چهره‌ای مردمی و اثرگذار تبدیل شود.

محسن هشترودی همواره از علوم پایه دفاع می‌کرد و گاه، دیگر حوزه‌های علمی را در برابر علم ناب، کم‌اهمیت می‌دانست. با این حال، به عرفان، هنر و ادبیات به عنوان مکمل‌هایی ارزشمند برای دانش می‌نگریست. در یاد و خاطره شاگردانش، از جمله پرویز شهریاری، به عنوان معلمی الهام‌بخش و انسانی آزاده شناخته می‌شود؛ کسی که «روح و ذهن دانشجو را چنان افسون می‌کرد که او پُر از شوق و امید می‌شد».

منوچهر آتشی او را با برتراند راسل مقایسه کرده و معتقد بود که هشترودی در عرصه روشنفکری و ارتباط میان علم و هنر، جایگاهی ویژه در ایران داشت. او نمادی از دانشمندی چندوجهی بود که نه‌تنها معادلات ریاضی را حل می‌کرد، بلکه گره‌های فکری و فرهنگی جامعه را نیز می‌کوشید بگشاید.

دکتر هشترودی در ۱۳ شهریور ۱۳۵۵، در سن ۶۸ سالگی درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. اما میراث فکری‌اش، از اتاق‌های کلاس گرفته تا سطرهای شعر و صفحات مقاله، همچنان الهام‌بخش است.