مجتمع مس سونگون ورزقان در گزارش‌های رسمی، عملکردی «فراتر از انتظار» از خود به نمایش گذاشته است.

استخراج ۴۹ میلیون تن خاک معدنی، تولید بیش از ظرفیت کنسانتره مس و ثبت رکوردهایی در زمینه کنسانتره مولیبدن، نشان از رشد کمّی این واحد معدنی دارد. اما آیا همه چیز در سونگون به همین خوبی‌ست؟ نگاهی به فضای مجازی، روایت متفاوتی را پیش روی ما می‌گذارد.

رسانه‌های رسمی با عباراتی چون «عملکرد درخشان» و «قابل تقدیر» سعی دارند چهره‌ای بی‌نقص از مجتمع ترسیم کنند؛ روایتی یک‌طرفه که در آن صدایی از کارگران، مردم محلی، یا فعالان محیط‌زیست به گوش نمی‌رسد. کاربران شبکه‌های اجتماعی اما ساکت نمانده‌اند. آن‌ها زیر پست‌های مرتبط می‌نویسند: «تولید بالا خوبه، ولی به قیمت فرسایش محیط‌زیست و نادیده گرفتن رفاه پرسنل؟» نخستین نقد جدی به همین رویکرد عددگرایانه برمی‌گردد. تمام تمرکز روی آمار تولید است؛ گویی تنها معیار موفقیت، افزایش خروجی کارخانه‌هاست. هیچ سخنی از هزینه‌های پنهان این رشد نمی‌شنویم: آلودگی آب و خاک، مصرف بی‌رویه منابع طبیعی، و فشار طاقت‌فرسا بر نیروی انسانی. کارگرانی که با مشکلات معیشتی، نبود امنیت شغلی و فرسودگی روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، جایی در گزارش‌های رنگارنگ مدیران ندارند.

نقد بعدی متوجه شفافیت ادعایی شرکت است. در حالی‌ که مقامات از دیجیتال شدن سیستم گزارش‌دهی و نظارت خبر می‌دهند، بسیاری از کاربران محلی می‌پرسند: «اگر این سامانه شفاف است، چرا عموم مردم به اطلاعات آن دسترسی ندارند؟» گزارش‌های ماهانه تولید و توسعه روی کاغذ شاید زیبا به نظر برسند، اما در عمل، اطلاعات حیاتی از چشم افکار عمومی پنهان مانده‌اند.

از سوی دیگر، دغدغه‌های محیط‌زیستی نه‌تنها توسط مدیریت سونگون بلکه توسط رسانه‌های هم‌سو نیز نادیده گرفته شده‌اند. ساکنان بومی از آلودگی رودخانه‌ها، نابودی پوشش گیاهی منطقه و کاهش کیفیت آب شرب سخن می‌گویند. فعالان حوزه گردشگری ورزقان نیز می‌پرسند: «چرا باید توسعه صنعتی به قیمت نابودی طبیعت ورزقان تمام شود؟»

واقعیت این است که عملکرد عددی سونگون تحسین‌برانگیز است، اما در فضای مجازی موجی از بی‌اعتمادی نسبت به این موفقیت‌ها شکل گرفته. مردم می‌خواهند بدانند سود این توسعه دقیقاً نصیب چه کسانی می‌شود؟ آیا سهمی هم برای مردم منطقه و کارگران وجود دارد، یا همه‌چیز در خدمت ترازنامه مالی شرکت است؟

اگر مدیران مس سونگون به‌دنبال تثبیت جایگاه خود در افکار عمومی هستند، باید فراتر از آمارهای تولید، به مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی نیز پاسخ دهند. رشد پایدار بدون مشارکت مردم، شفافیت واقعی و احترام به منابع طبیعی، صرفاً یک خیال خام است.