به بهانه بزرگداشت سهروردی، طلایهدار حکمت اشراقی
وقتی امروز با تحسین به این بزرگان مینگریم، ناگزیر این پرسش هم پیش میآید که چرا در روزگار ما کمتر شاهد تولد سهروردیها و ابنسیناها هستیم. بخشی از پاسخ را باید در تفاوت شرایط تربیتی، آموزشی و فرهنگی زمانه خودمان جستجو کنیم. در جامعه سنتی، با همه محدودیتها، فضایی برای رشد معنوی، جستجوی حقیقت و گفتوگو حتی میان استاد و شاگرد فراهم بود و روحیه پرسشگری و شهود، ارزشی بنیادین داشت. اما امروز نظام آموزش بیشتر درگیر نمره و آزمونمحوری است و فرصت اندیشیدن، پرسیدن و حتی شهود و تأمل، گاهی زیر سایه سرعت و ظواهرِ مطلوب اجتماع، نادیده گرفته میشود. ارزشهای مادی و رقابتهای سطحی بر جستجوی عمیق معرفت و خودشناسی چیره شدهاند و کاستیهایی مانند کمتوجهی به آموزش فلسفه و عرفان، فاصله گرفتن کودکان و نوجوانان از طبیعت و محیطهای تأملساز مشهود است.
در این میان، هشتم مرداد هر سال، به نام روز ملی بزرگداشت شهابالدین سهروردی و زنجان گرامی داشته میشود. اهالی زنجان و بهویژه شهر سهرورد، با برگزاری مراسم و نشستهای مختلف، میراث اندیشه و عرفان اشراق را پاس میدارند و فرصتی دوباره برای پیوند با ریشههای هویتی خود پیدا میکنند. با اینهمه، نباید فراموش کنیم که بزرگداشت صِرفِ نام و یاد بزرگان، بدون آغازی برای بازآفرینی و تربیت نسل امروز به شیوهای تازه، کارساز نخواهد بود.
اگر میخواهیم نسلی تازه از اندیشمندان، عارفان، و دانشآفرینانی همچون سهروردی پدید آید، باید آموزش و تربیت را از بنگاه انتقال محفوظات، به کانون پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی و جویندگی بدل کنیم. فلسفه، اخلاق و عرفان نیاز است از کودکی آموخته شود، نه فقط در ساحت کتاب بلکه در زندگی و عمل. باید محیطهایی فراهم کنیم که تجربه واقعی تأمل، پرسشگری، طبیعتگردی و ایدهپردازی آزاد ممکن باشد؛ باید پژوهشهای اصیل در علوم انسانی و فلسفه را پاس بداریم و از آنان حمایت واقعی کنیم. کرسیهای آزاداندیشی و بحث، نه فقط برای رفع تکلیف، که به معنای واقعی باید در مدارس و دانشگاهها جان بگیرد تا جوانان، جرات فکر کردن، نقد کردن و شهود را در خود تجربه کنند. برای تربیت سهروردیهای امروز، باید اندیشه سنت را با سوالات و نیازهای عصر حاضر پیوند بزنیم و آموزههای شیخ اشراق را زبانی تازه و الهامبخش ببخشیم—تا باز هم از دل همین شهرها، چراغ نور و فراست سر برآورد.
در پایان، زنجان و سراسر این خاک، همچنان ظرفیتی بیبدیل برای پرورش مشعلداران اندیشه و عرفان دارند. هر مراسم و آیین، فرصتی است تا به خود یادآور شویم: راه پرورش بزرگان، نه صرفاً در بزرگداشت گذشته، که در ساختن امروز و فردایی به وسعت نور اشراق است.
